Skansen Wdzydze to jedno z najpopularniejszych muzeów na Kaszubach. Doskonale znane okolicznej ludności jest dumą tej ziemi dbającym o utrzymanie kultury Kaszub i Kociewia. Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich, bo taka jest pełna nazwa Muzeum Wdzydze jest obecnie sporym terenem z wieloma budynkami udostępnionymi zwiedzającym. Po ponad stu latach od założenia pierwszego muzeum przez Izydora i Teodorę Gulgowskich Muzeum Wdzydze jest obecnie prężnie działającym parkiem etnograficznym, który odwiedzają nawet setki ludzi dziennie. Sprawdźmy, zatem czego możemy się spodziewać odwiedzając Skansen Wdzydze.
Położenie
Trzeba przyznać, że położenie Muzeum Wdzydze jest niezwykle udane pod kątem estetycznym. Cały Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich jest położony w krainie jezior w bardzo pięknej okolicy. Polecam, każdemu poznać to miejsce czy to przy użyciu roweru, kajaka czy pieszo. Skansen Wdzydze znajduje się na niewielkim wzniesieniu nad Jeziorem Radolnym. Podczas spacerowania wielokrotnie można zobaczyć jezioro za drzewami.
Dojazd do Muzeum Wdzydze najlepiej zaplanować sobie samochodem. Jest to, jednak wieś i dojazd komunikacja zbiorową może być problematyczny. Samo miejsce docelowe jest położone przy drodze nazwana imieniem Teodory i Izydora Gulgowskich – pierwszych założycieli muzeum we Wdzydzach Kiszewskich. Nie da się pominąć, wejście widać z ulicy jak i część eksponatów. Na miejscu znajduje się parking, toaleta i restauracja.
Zwiedzanie
Opłata za Skansen Wdzydze i co dostajemy w zamian
Oczywiście, aby wejść i zwiedzić Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach należy wykupić bilet wstępu. Tutaj przychodzi zaskoczenie bo opłata nie jest niska. Zasadniczo u Kaszubów za wszystko pobierane są opłaty ale tutaj trochę wykracza ona poza okoliczny standard. Muszę zaznaczyć, jednak, że po zwiedzeniu całego Muzeum Wdzydze zmieniłem zdanie co do wielkości opłaty. Uważam, nawet, że nie jest ona zbyt wygórowana. Biorąc pod uwagę jak ekspozycja jest przygotowana, jaki obejmuje teren, ilu przewodników i animatorów na terenie muzeum pracuje uznałem, że warte jest to swojej ceny. Kolejna sprawą są kolejne projekty wdzydzkiego muzeum.
Podczas mojej wizyty stawiane były kolejne budynki pozyskane z kaszubskich wsi a wiem, że planowane jest pozyskanie kolejnych. Każdorazowe pozyskanie zabytkowego budynku wiąże się z opłatą na rzecz zbywcy. Przemierzając ekspozycję muzealną opis wielokrotnie wskazywał, że np. dworek nie został zakupiony w całości przez ówczesne władze muzeum. Część trafiła do Wdzydz Kiszewskich a reszta została wykupiona przez kogoś innego i rozebrana w celu pozyskania materiałów budowlanych, na przykład. Trzeba mieć świadomość, że jednak część tych pieniędzy jest przeznaczana nie tylko na bieżące utrzymanie ale również ratowanie zabytkowych chat umiejscowionych gdzieś na Kaszubach.
Pochodzenie eksponatów
Ciekawostką jest to, że spora większość chat, kościołów i wiatraków została przeniesiona na teren Skansen Wdzydze w pierwotnej formie. Mówiąc wprost, doświadczeni ludzie dokonują demontażu budynku na miejscu, następnie transportują wszystko na teren muzeum, regenerują i składają w całość jako kolejny element ekspozycji. W trakcie zwiedzania pracownicy muzeum kończyli właśnie składanie kolejnej chaty. Była na tyle kolorowa i zadbania, że nie omieszkałem się zapytać czy to jakaś rekonstrukcja? Okazało się, że to chata zakupiona od jakiegoś gospodarza, poddana renowacji. Przy każdym budynku na terenie Muzeum Wdzydze znajduje się opis, historia i informacja w jaki sposób budynek na terenie skansenu się znalazł.
Po uiszczeniu opłaty dostajemy mapkę terenu na której możemy podpatrzeć, gdzie się co znajduje i jak sobie zaplanować zwiedzanie. Można, również wynająć sobie audioprzewodnik albo nawet prawdziwego przewodnika, który opowie nieco ciekawostek. Bierzemy mapkę w dłoń pędzimy na zwiedzanie.
Teren Muzeum Wdzydze i wielkość ekspozycji
Jedną z najważniejszych rzeczy, które trzeba wiedzieć przed wycieczka do Muzeum Wdzydze jest to, że jest to teren dosyć obszerny. Obecnie są to 22 hektary i około 50 różnych budowli znajdujących się na tym terenie. Teren jest podzielony na 6 sektorów przeznaczonym 5 obszarom Kaszub i Kociewia. Osobiście owych podziałów nie zauważyłem ale wprawne oko, znającego się na historii turysty na pewno je znajdzie.
Wszystko to oznacza, że zwiedzanie może potrwać nawet kilka godzin. Z. Doświadczenia wiem, że zobaczenie absolutnie wszystkiego jest dosyć czasochłonne i wyczerpujące. Jest naprawdę sporo chodzenia. Dodatkowo, jeśli chce się przeczytać informacje na temat budynków to trzeba na to przeznaczyć niemało czasu. Do tego wystawy fotograficzne, warsztaty, zabawy interaktywne dla dzieciaków. To wszystko zabiera kolejne minuty. W pewnym momencie człowiek uświadamia sobie, że kończy się czas, który miał zaplanowany na Muzeum Wdzydze a jest dopiero w połowie. Dlatego zaznaczam, aby mądrze zaplanować sobie zwiedzanie i przeznaczyć na to pewien zapas czasu.
Co można zobaczyć w Muzeum Wdzydze?
To jest to co najważniejsze i najciekawsze co ma do zaoferowania zwiedzającym Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich. Absolutny hit najbliższej okolicy i coś czego nie zobaczycie nigdzie indziej w takiej ilości.
Zaczynając od chat przeróżnego rodzaju po całe dworki. Zacznijmy, zatem od tych chat. Wiele z nich to proste chaty chłopskie lub robotnicze. Ciekawe jest to, że przy większości z nich jest opis z Krótka historią zarówno chaty jak i jej właścicieli. Okazuje się, że mógł w takiej chacie mieszkać zwykły robotnik, który całe życie pracował na czyimś gospodarstwie aby pod koniec życia dorobić się własnej chaty. Chaty zostały zachowane w większości z wyposażeniem. W części z nich została wykonana dodatkowa ekspozycja z tym jak ludzie mieszkali w ówczesnych czasach.
Kolejne, ciekawe są dworki zachowane na terenie Muzeum Wdzydze. Ich konstrukcje się różnią i widać, że niektóre należały do bogatszej szlachty a inne stanowiły bardziej przydomowe gospodarstwo. Podobnie jak wcześniej. Przy każdym dworku jest opisana jego historia i ich właścicieli.
Co jeszcze?
Kościoły to chyba jedne z najbardziej ciekawych budynków, które ma na swoim terenie Skansen Wdzydze. Wnętrze kościoła można sobie zobaczyć a nawet się pomodlić. W kościołach zostały umiejscowione dodatkowe eksponaty takie jak szaty liturgiczne czy kielichy i skrzynie. Na ścianie jednego z nich zawieszono krzyże, które uratowano przed zniszczeniem z przeróżnych przydrożnych kapliczek lub kościołów. W jednym z kościołów odbywają się, nawet śluby.
Dodatkowo na terenie Muzeum Wdzydze można znaleźć, karczmę, szkołę, tartak, kuźnię, zagrody chłopskie a nawet wiatraki.
Wiatraki są niejako wizytówką Muzeum Wdzydze. Widać je z drogi i są widoczne na wielu folderach reklamowych muzeum i zdjęciach w sieci. Muszę przyznać, że są bardzo fotogeniczne. Na terenie skansenu wiatraki znajdują się dwa. Każdy z opisem z którego możemy dowiedzieć się nieco o ich konstrukcji i pochodzeniu. Polecam poczytać tablice informacyjne bo patrzy się, wówczas na budynek z zupełnie innej perspektywy. Do wiatraków, niestety nie da się wejść. Nie można nawet do nich podejść. Zostały otoczone płotem chroniącym prawdopodobnie przed uszkodzenia y ze strony turystów. Mimo wszystko zobaczenie takiego wiatraka z bliska to nie lada gratka bo niewiele takich urządzeń można obecnie spotkać.
Z tego co się dowiedziałem pewne kontrowersje wśród zwiedzających wywołał kiosk przeniesiony tutaj z pobliskich Dziemian. Tak, kiosk. Taki w którym kiedyś kupowało się bilety, świerszczyki i fajki. Wielu, pewnie uważa, że kiosk nie pasuje do charakteru muzeum. Nie da się ukryć, natomiast, że jest w pewnym sensie jest to historyczny, już rodzaj miejskiej zabudowy.
Wystawy
Ważnym elementem ekspozycji Muzeum Wdzydze są wystawy. Według mnie najciekawsze są wystawy fotografii sprzed wielu lat ukazujące życie na wsi dawniej. Można dzięki nim zobaczyć jak kiedy ludzie wyglądali i jak pracowali. Wiele zdjęć pokazuje rodziny na tle ich domów bądź ziemianek. Starsi ludzie pochodzący ze wsi zapewne przypomną sobie widoki z dzieciństwa. Młodsi mogą choć trochę zobaczyć jak żyli ich dziadkowie i rodzice jak byli młodzi.
Innym rodzajem ekspozycji są wystawy różnego rodzaju przedmiotów. Na terenie muzeum znajdziemy wyposażenie przeróżnych warsztatów, czy to kowalskich czy kaletniczych. Wiele chat zostało przeniesionych razem ze znajdującym się w nich sprzętem. Część została zgromadzona później. Także możemy zobaczyć np. jak wyglądało u szewca w domu albo kołodzieja. Można zobaczyć wystawy garncarstwa I innych rękodzieł. Przy odrobinie szczęścia można trafić na warsztaty, gdzie można wykonać coś samemu.
Grób Teodory i Izydora Gulgowskich i historia Muzeum Wdzydze
Teodora i Izydor Gulgowscy byli pierwszymi, którzy wpadli na pomysł utworzenia muzeum kultury kaszubskiej we Wdzydzach. Założyli oni prywatne muzeum w zakupionej w 1906 roku podcieniowej chacie. Gromadzili oni tam okolicznej rękodzieło, głównie malunki i hafty ale również sprzęty gospodarskie czy meble. Pierwsze muzeum niestety spłonęło ale dzięki Teodorze Gulgowskiej zostało szybko odbudowane i ponownie wyposażone. Teodora przekazała swoje muzeum państwu w 1948 roku, po czym opiekę nad nim przejęło Muzeum Pomorskie w Gdańsku. Owo muzeum dołożyło do chatu Gulgowskich kolejny budynek, mianowicie dom rybaka i ustanowiło tam Muzeum Chat Kaszubskich. Od tamtej pory muzeum się sukcesywnie rozrastało a jego teren powiększono dwukrotnie. Najpierw do 12 hektarów i do obecnych 22 hektarów. W 2000 roku ustanowiono i nadano nazwę Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny imienia Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich.
Grób Teodory i Izydora Gulgowskich
Teodora i Izydor Gulgowscy byli osobami bardzo szanowanymi we Wdzydzach Kiszewskich. Izydor był miejscowym nauczycielem, który zakochał się w okolicznych jeziorach i lasach. Teodora, zaś była malarką i znawczynią sztuki. Pochodziła z bogatego domu a sztukę studiowała w Berlinie.
Grób pierwszych założycieli muzeum znajduje się w bardzo pięknym miejscu i polecam się do niego wybrać. Niestety trzeba trochę zejść ze ścieżki dla zwiedzających ale warto. Grób jest przepięknie położony na wzniesieniu tuż nad samym jeziorem.
Przy grobie została postawiona tabliczka z Krótka historią Teodory i Izydora Gulgowskich. Historia bardziej z bajki niż z realnego życia. Już w trakcie czytania człowiek sobie myśli, że to jakiś pic na wodę, fotomontaż. Na szczęście władze muzeum są tego świadome i na tej samej tablicy zaznaczyły, że jest to jedynie legenda. Jak brzmi legenda to musicie przeczytać sami. Od siebie jedynie zdradzę, że w rzeczywistości związek Teodory i Izydora Gulgowskich był mezaliansem. W dodatku dzieliła ich spora różnica wieku. Teodora musiała głodem wywalczyć zgodę brata – księdza na jej ślub z dużo młodszym i biednym nauczycielem. Bądź co bądź, utworzyli oni zalążek obecnego, wielkiego muzeum wsi kaszubskiej i zostali upamiętnieni godnie.
Co warto wiedzieć przed wybraniem się do Muzeum Wdzydze?
- Dojazd do Kaszubskiego Parku Etnograficznego najlepiej zaplanować samochodem,
- Sprawdzić ceny biletów przed przyjazdem,
- Zapewnić sobie zapas czasu na zwiedzanie. Teren Skansen Wdzydze jest duży,
- Warto zabrać ze sobą plecak z ubiorem i wodą. Ekspozycja rozstawiona jest na świeżym powietrzu i na dość dużym terenie,
- Na terenu muzeum znajdują się dodatkowe atrakcje dla dzieci. Warto sprawdzić na stronie muzeum czy są akurat planowane i ewentualni uwzględnić jest w swoim planie,
- Przy kasie muzeum znajduje się restauracja w której można spróbować kaszubskiej kuchni.
Czy warto?
Zostawiam Was ze zdjęciami zrobionymi podczas wizyty w muzeum. Niestety wykonane w południe w upalny dzień. Mimo wszystko, jednak miejsce to jest na tyle fotogeniczne, że warto te fotki opublikować na blogu. Szczególnie takim, którego nikt nie czyta.
Sami musicie ocenić czy warto. Moim zdaniem warto! Ci, którzy lubią skanseny znajdą we Wdzydzach swój raj. Zdjęcie na Instagramka z szopą w tle też jest mile widziane. Podczas wizyty we Wdzydzach można poczuć iście wiejski klimat. Zobaczyć jak kiedyś wyglądała wieś i jak odmienne troski ludzie niegdyś mieli. Tak odmienne od naszych. Chodząc po chatach można nawet poczuć zapach drewna.
W Muzeum Wdzydze organizowane są, zarówno jarmarki jak i inne imprezy. Na przykład majówki z atrakcjami czy Zielone Świątki. Śledźcie bloga poprzez Facebooka czy Instagrama a na pewno jakaś relacja z Wdzydz się jeszcze tutaj pojawi.
W międzyczasie polecam zerknąć na to co można znaleźć w okolicach. Bardzo ciekawym połączeniem może być odwiedzenie Kamiennych Kręgów w Odrach, jako swoisty szlak historyczny. Dla lubiących naturę i spacer wzdłuż jeziora polecam Arboretum w Wirtach, również niedaleko. Niewiele dalej, bo w Borach Tucholskich jest Akwedukt Fojutowo i cud pruskiej myśli technicznej.
Zobacz także:
